در اساطیر و فولکلور آذربایجان، برای هر شخص یک شخصیتی که نقش نگهبان خیر را دارد وجود دارد. قاراچوخا شرها را دفع می‌کند. اگر قاراچوخای کسی بیدار باشد آن را از هر گونه آسیب و صدمه محافظت می‌کند. اگر قاراچوخای کسی خوابیده بوده و بیدار نباشد انواع مخاطرات به سراغ شخص می‌آید. در واقع قاراچوخا نوعی اسفنکس (sphinx) می‌باشد. قاراچوخا، نگهبان خیر صاحب‌خانه و خانه است. معنای قاراچوخا به شرح زیر می‌باشد: قارا (در اصل قره)، معنای مقدم‌شدگی را دارد و «چوخا» در این ترکیب «پوشش» می‌باشد. به این ترتیب، «قاراچوخا» (قره-چوخا)؛ میتواند به معنای (پوشش مقدم) «وجود مبارک» در نظر گرفته شود.
در آخرین چهارشنبه سال، ( در منطقه میانه)لبه بام سنگ می‌چیدند. سنگ اولیه که مقدم‌تر از همه بود به عنوان قاراچوخا در نظر گرفته می‌شد. بعد از سنگ قاراچوخا، سنگ پدر خانواده، مادر و بچه‌ها به ترتیب از بزرگ به کوچک و بعد از آن‌ها سنگ کسانی که در آن خانه کار می‌کردند و بعد از آن‌ها هم سنگ اسب‌ها، بعد نوبت به سنگ گاوها می‌رسید. و چون این قلوه‌سنگ‌ها در جهت شرق به غرب چیده می‌شدند، سنگ قاراچوخا رو به شرق قرار می‌گرفت.
در بعضی از نقاط آذربایجان مثل سولدوز، قاراچوخا به شکل مار در زمین‌های زیر کشت لانه می‌کرد و نقش محافظ زمین، خاک، محصول و کشاورز را به عهده می‌گرفت.
در منطقه خوی، قاراچوخا را به عنوان انسانی که نقش حامی جان و مال شخص را داشت در نظر میگرفتند. قاراچوخا حامی به چشم شخص حمایت‌شونده نمایان نمی‌شد.